معرفی کتاب وحدت

وحدت از دیدگاه عارف و حکیم توسط استاد علامه حسن زاده آملی به زبان فارسى و در زمینه یکى از مباحث اساسى که ام المباحث است؛ یعنى توحید و وحدت از منظر عارف و حکیم، نگاشته شده است. استاد، این رساله را به درخواست ذوات دانشمند و دانش‌پرور وزارت ارشاد که از معظم‌له راجع به مسئله فوق پرسش کرده بودند، تألیف نمود.

کتاب، فاقد باب‌بندى و فصل‌بندى است، ولى مطالب آن در قالب بیست و نه عنوان اصلى و فرعى مختلف، عرضه شده است.

مؤلف، رساله را با مقدمه‌اى نسبتا طولانى در باب حقانیت مسلک مشایخ عرفان و حکمت متعالیه که به اعتلاى فهم خطاب محمدى (ص) نایل آمده و از منبع فیض ولایت اهل طهارت و عصمت، ارتقا نموده‌اند، آغاز مى‌کند و سپس به بررسى مسئله یاد شده از دو دیدگاه مذکور مى‌پردازد و خاطر نشان مى‌کند که هر دو فریق در طایفه‌اى از مباحث ابتدایى وحدت و کثرت، مانند مساوقت وحدت با وجود، اعرفیت وحدت نزد عقل و اعرفیت کثرت نزد خیال، تقابل وحدت و کثرت، مضاهات وحدت و وجود و اصالت وجود و… اتفاق نظر دارند، ولى در مسائل عمده نهایى، مثل مسئله تشکیک وجود، تعین اطلاقى و احاطى واجب تعالى، اول ما صدر عن الله، اول ما خلقه الله و… از یک‌دیگر ممتازند.

استاد، بعد از توضیح موارد وفاق و تشریح مواضع خلاف، به تزییف نظر حکیم و تأیید نظر عارف، در مسائل خلافى مى‌پردازد و سپس مختار عارف را با آیات و روایات وارده در باب، تحکیم مى‌بخشد.

از مباحثى که در مراحل نهایى رساله عنوان گردیده، مبحث صدور وحدت حقه حقیقیه ظلیه از وحدت حقه حقییه ذاتیه و مبحث اول ما صدر عن الله و اول ما خلقه الله است که ضمن ذکر کلمات هر دو گروه یاد شده، به مأخذ روایى بحث اشاره شده است.

این کتاب مشتمل بر سه رساله دیگر به شرح زیر است:

الف. رساله ای در بیان وحدت وجود به قلم آیت‌الله میرزا ابوالحسن رفیعی قزوینی قدس‌سره که از مشایخ استاد حسن‌زاده است.
ب. ترجمه رساله ابن کمونه در مبدأ و معاد
ج. رساله تفسیر سوره مبارکه توحید تألیف شیخ حافظ رجب برسی به زبان عربی و ترجمه فارسی آن